گندم یکی از اصلی ترین مواد غذایی انسان و از مهم ترین غلات در سراسر جهان است. این غله نقش حیاتی در تامین غذای بشر دارد. منشأ پیدایش آن را می توان حداقل در 11000 سال پیش در هلال حاصلخیز جستجو کرد. گندم حدود 20٪ انرژی غذایی و پروتئین را در سراسر جهان را تأمین می کند. این محصول با 225 میلیون هکتار زمین، بیشترین مساحت زیر کشت محصول غذایی در جهان را در اختیار دارد. این غله منبع مهم کربوهیدرات در سطح جهان است. نشاسته کربوهیدرات غالب در آن است که بیش از 90٪ از کل کربوهیدرات موجود در دانه این گیاه را تشکیل می دهد. همچنین این گیاه با داشتن حدود 13٪ پروتئین، منبع اصلی پروتئین گیاهی در غذای انسان محسوب می شود. پروتئین ها 7 تا 22 درصد از وزن خشک این گیاه را تشکیل می دهند. اگرچه پروتئین های گندم حاوی مقادیر کافی از برخی اسیدهای آمینه ضروری هستند، اما مقدار کمی اسید آمینه ضروری لیزین در آن وجود دارد. از این رو پروتئین های این گیاه از کیفیت پایین برای تغذیه انسان برخوردارند. هنگامی که این غله به صورت کامل خورده می شود، منبعی از اسیدهای آمینه ضروری، مواد معدنی، ویتامین ها، مواد شیمیایی مفید و فیبرهای غذایی مورد نیاز انسان را تامین می کند. محتوای فیبر گندم کامل بین 12 تا 15 درصد از وزن خشک آن است. گندم کامل فیبر بالایی دارد، اما نوع تصفیه شده تقریباً فاقد فیبر است.

تقاضای جهانی برای این گیاه به دلیل خاصیت ویسکوالاستیک و چسبندگی منحصر به فرد پروتئین های گلوتن موجود در آن است که باعث تسهیل در تولید محصولات غذایی فرآوری شده می شود. دانه این گیاه در طیفی از رنگ نخودی تا قرمز مایل به قهوه‌ای دیده می شود. بافت آن با توجه به اجزای تشکیل دهنده اندوسپرم دانه‌ها، نرم تا سفت است.

100 گرم گندم 327 کیلو کالری انرژی غذایی تأمین می کند و منبع غنی از چندین ماده مغذی ضروری مانند پروتئین، فیبر غذایی، منگنز، فسفر، نیاسین و سایر مواد معدنی است.

مهم‌ترین خواص گندم

سیستم گوارش: گندم غنی از فیبر نامحلول است. که به رفع مشکلاتی مانند نفخ شکم، حالت تهوع، یبوست و اتساع  معده کمک می کند.

پیشگیری از دیابت نوع دو : گندم غنی از منیزیم است که وجود آن برای عملکرد بیش از 300 آنزیم ضروری است. این آنزیم ها در ترشح انسولین نقش دارند.

کاهش التهاب مزمن: بتائین موجود در این غله از التهاب مزمن جلوگیری می کند. خاصیت ضد التهابی این ماده غذایی باعث کاهش بیماری های روماتیسمی و سایر بیماری ها مانند پوکی استخوان، بیماری های قلبی و دیابت نوع دو می شود.

پیشگیری از سنگ کیسه صفرا:  از آنجا که این غله غنی از فیبر نامحلول است، باعث انتقال سریع و روان غذا از روده می شود و ترشح اسیدهای صفراوی را کاهش می دهد. ترشح بیش از حد اسیدهای صفراوی دلیل اصلی تشکیل سنگ صفرا است.

بهبود متابولیسم: فیبر موجود در سبوس  گندم فرآیند هضم در بدن را افزایش داده و متابولیسم کلی را بهبود می بخشد. از این رو پزشکان خوردن نان سبوس دار و سایر غذاهای غنی از فیبر را توصیه می کنند.

کنترل چاقی: این غله توانایی طبیعی کنترل وزن را دارد. این توانایی در زنان بیشتر دیده می شود. در یک تحقیق زنانی که در مدت طولانی محصولات غلات کامل را مصرف می کردند، به طور قابل توجهی کاهش وزن بیشتری نسبت به سایرین نشان دادند. علاوه بر این، غلات کامل حاوی کربوهیدرات های پیچیده است، که احساس سیری بیشتری را ایجاد می کند و برای مدت زمان بیشتری انرژی بدن را تامین می کنند.

سم زدایی کبد: گندم جوانه زده منبع عالی آنتی اکسیدان و فیبر بالایی است که به سم زدایی کبد کمک می کند. کبد یکی از بزرگترین اندام های داخلی بدن است که سلامت آن به دفع منظم و موثر سموم از بدن کمک می کند.

کاهش مشکلات بارداری: محصولات غلات سبوس دار حاوی اسید فولیک و ویتامین B است که به کاهش مشکلات بارداری و شیردهی کمک می کند. همچنین اسید فولیک موجود در این غله از نقایص مادرزادی در لوله های عصبی در نوزادان جلوگیری می کند.

پیشگیری از آسم در کودکان: رژیم غذایی مبتنی بر این غله به دلیل داشتن مقدار زیادی منیزیم و ویتامین E احتمال ابتلای کودکان به آسم را کاهش می دهد.

افزایش انرژی:  آهن، اسید فولیک، ویتامین های B و E موجود در این غله به تولید سروتونین کمک می کند و سطح انرژی را افزایش می دهد. این امر به کاهش افسردگی، تقویت خلق و خو و افزایش سلامتی کلی کمک می کند.

کاهش خطر سکته مغزی:  برخی ترکیبات موجود در گندم مانند فیبر ، ویتامین K و آنتی اکسیدان ها می توانند خطر سکته مغزی را کاهش دهند.

بهبود سلامت روده: مطالعات نشان می دهد که ترکیبات سبوس گندم ممکن است به عنوان پروبیوتیک عمل کنند و برخی از باکتری های مفید روده را تغذیه کنند. که در نتیجه باعث بهبود هضم و افزایش جذب مواد مغذی در بدن می شود. سبوس می تواند ابتلا به یبوست در کودکان را کاهش دهد. بیشتر سبوس ها تقریباً بدون تغییر از سیستم گوارش عبور می کنند و باعث افزایش حجم مدفوع می شوند.

کمک به سلامت پوست: سلنیوم ، ویتامین E و روی موجود در این غله به تغذیه پوست، مقابله با آکنه و همچنین محافظت از پوست در برابر اشعه آفتاب کمک می کند. همچنین، فیبر زیاد سیستم هضم را در بهترین حالت حفظ می کند، که به دفع منظم سموم کمک می کند. این امر به نوبه خود به صاف و جوان بودن پوست کمک می کند.

کمک به سلامت مو: روی موجود در گندم در حفظ سلامت مو  و همچنین محافظت از آسیب های ناشی از عوامل محیطی موثر است.

کمک به سلامت چشم: ویتامین E، نیاسین و روی موجود در این غله، خطر ابتلا به تخریب ماکولا و آب مروارید را کاهش می دهد. همچنین لوتئین موجود در غلات تصفیه نشده به بهبود سلامت چشم کمک می کند.

پیشگیری از سرطان روده بزرگ: سرطان روده بزرگ شایع ترین نوع سرطان دستگاه گوارش است. مطالعات نشان می دهد که مصرف گندم سبوس دار خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را کاهش می دهد. افرادی که رژیم کم فیبر دارند می توانند با خوردن فیبر بیشتر، تا 40٪ خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را کاهش دهند. در همچنین آنتی اکسیدان و عناصر غذایی گیاهی موجود در گندم به طور بالقوه خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را کاهش می دهد.

کاهش خطر ابتلا به سرطان پستان: برخی از مطالعات نشان می دهند که حدود 30 گرم مصرف روزانه این غله به صورت کامل خطر ابتلا به سرطان پستان را در زنان کاهش دهد.