نان در ترکیب غذایی مردم دنیا و به خصوص مردم ایران جایگاه ویژه ای دارد و در حال حاضر پرمصرف ترین محصول غذایی است که از انواع آرد غلات تهیه می شود. نان یکی از قدیمی ترین غذاهایی است که بشر آن را تهیه کرده است. بشر وقتی خواست نان تهیه کند به روش مسطح آن را تولید کرد. در نانهای اولیه، تخمیری صورت نمی گرفت. بعدها انسان متوجه شد که اگر خمیرمایه یا خمیر ترش به آن اضافه شود ، کیفیت و طعم نان بهتر می شود. این مهم در مصر قدیم روی داد. آشپز فرعون که نان را فتیر درست میکرد، یک روز فراموش کرد آن را به موقع پخت کند، خمیر همان طور مانده بود و پس از مدتی ترشید و او از آن خمیر ترشیده نان تهیه کرد و سپس با ترس و لرز از عقوبت فرعون، نان ترشیده را به پیشگاه او برد، فرعون و مهمانانش از طعم و مزه این نان خوششان آمد و از آن موقع بود که متوجه شدند اگر به نان، خمیرمایه یا خمیر ترش اضافه شود ، طعم و مزه آن اصلاح میشود.در دوران یونان باستان ، تهیه نان یکی از مهمترین قسمتهای آشپزی محسوب می شد که البته چون در مراسم مذهبی استفاده میشد، اهمیت معنوی نیز داشت.
نخستین کوره بسته برای پخت غذاها از جمله نان را هم به احتمال زیاد یونانیها ساختند. در تاریخ اروپا، حداقل از قرن هزار پیش از میلاد مسیح، نان غذای اصلی بود. از سال 1912 میلادی نیز نانهای ورقه شده تهیه شد البته ابتدا هیچکس از این نوع نانها استقبال نمیکرد چون تصور میکردند که این نوع نان زود بیات میشود اما از سال 1928 میلادی، نانها را برش میزدند و سپس بسته بندی میکردند .از آن زمان، این ابتکار مورد استقبال مردم قرار گرفت. سالیان زیادی مردم ثروتمند از نانهای سفید و مردم فقیر از نان های تیره استفاده میکردند ، نان سفید، نانی مرغوب محسوب میشد و چون گرانتر بود، فقط ثروتمندان قادر به خرید آن بودند اما از قرن بیستم، این تصور عوض شد چون به لحاظ علمی مشخص شد که نان های تیره دارای مواد مغذی هستند و ارزش غذایی بیشتری دارند.
نان به عنوان یک تأمین کننده انرژی می تواند بخش عمده انرژی روزانه فرد را تأمین نماید . از طریق نان، نشاسته یا قندهای پیچیده که سوخت در دسترس بدن هستند و برای انجام کارهای روزانه به آنها نیاز داریم ، وارد بدن می شوند . اما لازم به تذکر است که مصرف نان باید به اندازه نیاز بدن هر فرد باشد و اگر فرد بیش از حد آن را مصرف کند ، منجر به چاقی و اضافه وزن خواهد شد . این که کدام نان باعث چاقی بیشتر است ، بسته به میزان مصرف فرد دارد .
نان سنگک : یکی از قدیمی ترین نان ها یی که در ایران استفاده می شود این نان حاوی ویتامینها، کلسیم، پروتئین و آهن است و از آرد سبوسدار درست میشود؛ از ویژگیهای خوب این نان، طعم، عطر، مغذی بودن و قابلیت سیرکنندگی آن است. روش پخت سنتی این نان و شکل و طعم متمایز آن از سایر نانها باعث شده است در فرهنگ و سفره ایرانی، ارزش بالایی داشته باشد و بهخصوص برای صبحانه، وجود نان سنگک در اولویت قرار دارد. نان سنگک برای کودکان نیز بسیار مفید است، بهخصوص در دورانی که سلولهای عصبی در حال رشد هستند، آهن موجود در نان سبوسدار سبب باهوشی و رفتار خوب کودکان میشود.
نان لواش : نانی بسیار نازک با آرد سفید که جزء نان های قدیمی ایرانی ست . نازک و شکننده بودن جزء خواص این نان است اما ماندگاری بالاترش نسبت به بقیه نان ها انتخاب آن را در مردم بیشتر می کند .شرکت صنایع غذایی تک نان جنوب از آرد خبازی با درصد سبوس بالا برای تهیه نان لواش استفاده می کند.
نان بربری : نان بربری در میان نان های سنتی، دارای بافت مشخص با خلل و فرج نسبتا درشت نسبت به سایر نان ها بوده. یکی از ویژگیهای نان بربری بیات شدن سریع آن می باشد. نان در مدت چند ساعت تازگی خود را از دست داده و حالت چرمی به خود می گیرد و به سختی جویده می شود، به همین دلیل این نان را به صورت گرم و تازه مصرف می کنند. مزه نان تحت تاثیر میزان خمیر ترش، مقدارمخمر و شدت برشته شدن قرار می گیرد. آرد مصرفی در تهیه نان بربری آرد روشن و با در صد سبوس گیری بالا می باشد. البته از آردهای تیره نیز می توان جهت تهیه نان بربری استفاده کرد که مزیت استفاده از آردهای تیره مغذی تر شدن نان و همچنین درصد انرژی بیشتری را برای بدن انسان فراهم می سازد.
نان تافتون : این نان جزء نان های سنتی و مسطح محسوب می شود و از نظر ظاهری، به شکل گرد و دایره است، این نان تقریبا نازک است به طوری که بافت داخلی و پوسته آن تا حدودی به هم چسبیده اند و قابل تفکیک نیستند.آرد این نان نسبت به آرد نان سنگک از سبوس پائین تری برخوردار است. همچنین این نان از نان لواش ضخیم تر و از نان سنگک و بربری نازک تر است. سطح نان تافتون مشبک و دارای منافذ ریز می باشد این نان نسبت به نان بربری و سنگک دیرتر بیات می شود. آرد مصرفی در تهیه نان تافتون از نوع سبوس گرفته با حدود 80-90 درصد درجه استخراج (حدود 13 درصد سبوس گیری شده) می باشد.
نان پیتا: نانی صاف و گردی است که در حدود۲5-۲۰ سانتیمتر قطر دارد. مصرف این نوع نان در مدیترانه، خاورمیانه و شمال آفریقا بسیار رواج دارد. مواد آن را آرد گندم، نمک، خمیر مایه، شکر و آب تشکیل می دهند. خمیر را پس از پهن کردن، مدت نسبتاً طولانی می گذارند تا ور بیاید، بعد خمیر را در داخل فر بسیار داغ قرار می دهند. داخل خمیر شروع به باد کردن می کند و به شکل پاکت در می آید. به همین علت به انگلیسی به آن pocket bread نیز گفته می شود.
در داخل آن انواع مواد خوراکی برای نمونه حمص (خوراک لبنانی ( مانند ساندویچ صرف می شود. این نان تاریخ چند هزار ساله در خاورمیانه دارد و منشأ پیتزا نیز دانسته شده است.
نان جو: یکی از انواع رایج نان به ویژه برای افرادی است که به دنبال رژیم های لاغری هستند. نان جو از آرد جو بدون سبوس و یا از جو سبوس دار تهیه میشود و هردو این نانها نسبت به نان گندم، از قدرت سیر کنندگی و فیبر بالاتری برخوردار هستند. در طب اسلامی نیز به مصرف نان جو توصیه اکید شده است و امامان ما نیز همواره از نان جو مصرف نموده اند.
امروزه تحقیقات زیادی بر روی خواص این نان از نظر ارزش غذایی و سلامتی صورت گرفته و بسیار مورد توجه قرار گرفته است. کمک به لاغری و کاهش وزن سالم، جلوگیری از تولید چربیهای زیان آور در خون، تنظیم فعالیت دستگاه گوارش، تعدیل فشار خون، تحریک انسولین سازی در بدن و کاهش قند خون، پاکسازی دیوارههای معده و روده از ذرات آلوده کننده، مقابله با رشد تومور در بدن، جلوگیری از چاقی، حفظ شادابی و زیبایی پوست به علت وجود ویتامینهای گروه ب در آن و تقویت حافظه از مهمترین خواص نان جو است.
نان های حجیم صنعتی: نان حجیم و نیمه حجیم به نانی گفته میشود که از آرد، آب، نمک، مخمر (خمیر ترش) ، شکر و در صورت نیاز روغن، ، شیرخشک، بهبوددهنده، مواد نگهدارنده و… تهیه میگردد. چنانچه ضخامت بافت آن بین ۵/۲- ۵ سانتیمتر باشد در گروه نانهای نیمهحجیم و بیش از آن در گروه نان های حجیم قرار میگیرد. از انواع نان های حجیم می توان به موارد زیر اشاره کرد: نان باگت، نان تست و انواع آن، نان شیرمال،نان گاتا ، کراسان،نان همبرگر و…